Địa danh Rừng Tràm Bà Vụ là một trong những vùng căn cứ nổi tiếng trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ của nhân dân ta, thuộc quận Trung Quận, tỉnh Chợ Lớn (nay thuộc huyện Bến Lức, tỉnh Long An), trải dài trên một khu vực rộng lớn thuộc 4 xã Lương Hòa, An Thạnh, Tân Bửu và Tân Hòa. Ngày nay, địa điểm được chọn để xây dựng Di tích Rừng Tràm Bà Vụ tọa lạc tại xã Tân Hòa.
Trở về quá khứ, xưa kia nơi Rừng Tràm Bà Vụ tọa lạc là một vùng đất hoang vu, tràm mọc thành rừng, khi những di dân người Việt đến đây đào kinh tháo chua, rửa mặn, khai hoang và lập thành làng xóm bên cạnh những con sông và kênh rạch chằng chịt thì nơi đây mới có người dân sinh sống. Khu vực này được gọi là Rừng Tràm Bà Vụ vì được gọi theo tên của con kênh Bà Vụ. Tương truyền rằng, lúc bấy giờ có một người phụ nữ đến đây sống bằng nghề buôn bán rượu ở đầu kênh và người ta gọi con kênh này là kênh Bà Rượu, lâu dần được đọc trại thành kênh Bà Vụ.
Khu tái hiện Rừng Tràm Bà Vụ đang trong giai đoạn xây dựng
Không chỉ được nằm trên vùng đất nổi tiếng với truyền thống đấu tranh cách mạng, Rừng Tràm Bà Vụ còn nằm ở một vị trí chiến lược quan trọng, án ngữ phía Tây và Tây Nam Sài Gòn, cạnh Lộ 4 (nay là Quốc Lộ 1) và sông Vàm Cỏ Đông, từ đây, các cán bộ, chiến sĩ có thể dễ dàng tấn công Sài Gòn hay rút lui để cố thủ nhanh chóng và chặn đứng những đợt tấn công của địch xuống các tỉnh phía Tây. Ngoài ra, Rừng Tràm Bà Vụ còn nằm trong khu vực hành lang chiến lược nối liền chiến khu Miền Đông với khu căn cứ Đồng Tháp Mười và Đông Thành (Đức Huệ). Do đó, Rừng Tràm Bà Vụ nhanh chóng trở thành một căn cứ cách mạng bên cạnh Sài Gòn, được nhiều đồng chí lãnh đạo xây dựng cơ sở Đảng và các cơ quan đầu não trú đóng tại đây. Đồng thời, Rừng Tràm Bà Vụ còn là địa điểm tập kết quân thường xuyên của bộ đội ta để tiến hành đánh phá các đồn bót xung quanh và nhiều cuộc càn quét dã man của địch.
Lúc bấy giờ, Rừng Tràm Bà Vụ cùng Láng Le - Bàu Cò đã tạo nên một khu căn cứ liên hoàn lừng danh, gây cho địch nhiều tổn thất nặng nề. Tiêu biểu là trận tấn công với quy mô lớn vào Rừng Tràm Bà Vụ của thực dân Pháp vào rạng sáng ngày 15/4/1948, hòng tiêu diệt cho bằng được vùng căn cứ quân sự đầu não của cách mạng, chiếm nơi đây làm bàn đạp đối phó với các khu vực lân cận đồng bằng Sông Cửu Long và Đồng Tháp Mười. Trong trận này, chúng đã huy động nhiều tiểu đoàn chủ yếu thuộc lực lượng ứng chiến Âu Phi cùng pháo binh, không quân, 4 tàu đầu bằng, 15 xe tăng lội nước tấn công vào Láng Le - Bàu Cò. Lực lượng ta gồm Tiểu đoàn 924, Tiểu đoàn 308, Tiểu đoàn Ký Con, Tiểu đoàn 923 cùng du kích địa phương với ý chí chiến đấu mưu trí và kiên cường, quyết tâm đánh địch để bảo vệ an toàn cho khu căn cứ, đã đem lại một kết quả bi thảm cho thực dân Pháp với 300 tên bị tiêu diệt, hàng chục lính Âu Phi bị bắt, nhiều xe cơ giới bị bắn hư, ta thu được 80 khẩu súng, trong đó có 5 khẩu PM và một máy truyền tin. Chiến thắng này vang danh cả nước, đến nay còn lưu lại bài vè:
"… Trận Láng Le, Tây khóc ngất
Trận Tầm Vu, Tây mất ca-nông"
Đến giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, Rừng Tràm Bà Vụ không chỉ là nơi tập kết, trú đóng của các cán bộ, chiến sĩ cách mạng để tấn công Sài Gòn và tiêu diệt nhiều đồn bót của địch, mà đây còn là một trạm quân y, trạm trung chuyển vũ khí, lương thực từ căn cứ Ba Thu vào Sài Gòn và vùng Nam lộ 4 phục vụ cho công cuộc kháng chiến trường kỳ của quân và dân ta.
Trong suốt quãng thời gian 30 năm đấu tranh của dân tộc, Rừng Tràm Bà Vụ đã tồn tại và hoạt động hiên ngang trước mắt kẻ thù như một cái gai mà chúng không thể nào gỡ bỏ được. Để có thể đứng vững trong chính địa bàn hoạt động của kẻ thù, không chỉ nhờ sự lãnh đạo tài tình của Đảng, sự chiến đấu anh dũng của các cán bộ, chiến sĩ mà phần lớn là nhờ vào lòng yêu nước, thương nòi của bà con nhân dân nơi đây, họ không ngại hy sinh gian khổ đã hết lòng, hết dạ đùm bọc, che chở cho cách mạng đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, tô đậm thêm tình quân dân cá nước, góp phần khẳng định truyền thống "Trung dũng, kiên cường, toàn dân đánh giặc" của vùng đất Long An anh hùng.
Giờ đây, vùng đất hoang hóa tại khu vực Rừng Tràm Bà Vụ đã nhường chỗ cho nhiều loại cây phát triển kinh tế giúp nâng cao đời sống cho người dân địa phương. Tại xã Tân Hòa, một khu đất rộng khoảng 10.000m2 đang được đầu tư xây dựng công trình tái hiện lại Khu căn cứ Rừng Tràm Bà Vụ năm nào, bao gồm các hạng mục nhà tưởng niệm, nhà trưng bày hiện vật, sân lễ, cột cờ, hàng rào, cây xanh… với tổng vốn đầu tư hơn 30 tỷ đồng từ nguồn ngân sách của tỉnh. Công trình này sẽ là điểm đến thu hút khách tham quan, nơi ghi dấu những chiến công oanh liệt từng làm khiếp đảm quân thù, tiếp bước giữ vững truyền thống quyết chiến quyết thắng của ông cha ta cho các thế hệ trẻ hôm nay và mai sau./.
Hồng Nhung
